1. Rối loạn tâm lý ở trẻ em: Những vết nứt trên cánh đồng hoa 

Sự phát triển của trẻ em là một hành trình khám phá thế giới đầy màu sắc, với những cung bậc cảm xúc khác nhau, bắt đầu từ khi trẻ chào đời và tiếp tục cho đến khi trưởng thành. Hành trình này diễn ra theo từng giai đoạn, mỗi giai đoạn lại có những mốc phát triển quan trọng. 

Mỗi thời kỳ phát triển, trẻ em đều hình thành những kỹ năng nhất định đúng vào thời điểm đó. Nếu sự phát triển một kỹ năng sớm hơn hoặc trễ hơn thì đó có thể là một dấu hiệu bất thường. Ngày nay, các nhà tâm lý học đã xác định được những mốc phát triển quan trọng của trẻ em trong từng giai đoạn. Các mốc phát triển này giúp đánh giá sự phát triển của trẻ em và phát hiện sớm các vấn đề tâm lý. 

Rối loạn tâm lý ở trẻ em có thể được chia thành hai loại chính: rối loạn tâm lý không mãn đời và rối loạn tâm lý mãn đời.  

Rối loạn tâm lý không mãn đời giống như một đám mây trôi qua bầu trời. Đám mây ấy có thể che khuất ánh nắng mặt trời trong một thời gian ngắn, nhưng rồi nó sẽ tan biến và 

Rối loạn tâm lý mãn đời giống như một vết sẹo trên cơ thể. Vết sẹo ấy có thể không nhìn thấy, nhưng nó vẫn luôn ở đó và có thể ảnh hưởng đến cuộc sống của trẻ. 

Nguyên nhân của các rối loạn rối loạn tâm lý ở trẻ em dưới 6 tuổi vẫn chưa được hiểu rõ. Tuy nhiên, các yếu tố có thể góp phần gây ra các rối loạn này bao gồm: 

• Yếu tố môi trường tự nhiên: Nếu cha mẹ hoặc anh chị em ruột mắc các rối loạn tâm lý thì trẻ có nguy cơ cao mắc các rối loạn này. 

• Yếu tố môi trường nuôi dưỡng: Căng thẳng gia đình, bạo lực gia đình hoặc lạm dụng chất kích thích có thể làm tăng nguy cơ mắc các rối loạn tâm lý ở trẻ em. 

2. Nguyên nhân dẫn đến rối loạn tâm lý trẻ em 

Có nhiều nguyên nhân khiến chúng ta ngày càng phát hiện nhiều trẻ em có vấn đề rối loạn tâm lý. Ngoài những nguyên nhân như môi trường tự nhiên và môi trường nuôi dưỡng thì còn những nguyên nhân sau khiến cho tỉ lệ mắc vấn đề tâm lý ở trẻ em ngày càng gia tăng. 

• Trong xã hội hiện đại, áp lực học tập và thi cử ngày càng tăng. Trẻ em phải học tập và thi cử nhiều hơn, để có thể cạnh tranh với bạn bè, gia đình và xã hội. Áp lực này khiến trẻ em cảm thấy căng thẳng, lo lắng, mệt mỏi, từ đó dễ dẫn đến các vấn đề tâm lý như trầm cảm, lo âu, rối loạn ăn uống,...  

• Hiện nay, nhiều gia đình quá bận rộn với công việc, ít có thời gian dành cho con cái. Hoặc thiếu các kiến thức, kỹ năng nuôi dạy trẻ. Điều này khiến trẻ cảm thấy cô đơn, lạc lõng, dễ bị tổn thương tâm lý. 

• Các phương tiện truyền thông, đặc biệt là mạng xã hội, có thể tác động mạnh mẽ đến tâm lý của trẻ em. Những thông tin tiêu cực, bạo lực, thù địch,... trên các phương tiện truyền thông như một con dao sắc bén có thể khiến trẻ trở nên hung hăng, bạo lực, thậm chí là có suy nghĩ tiêu cực, tự làm hại bản thân. Ngoài ra, những hình mẫu không lành mạnh trên các phương tiện truyền thông cũng góp phần khiến trẻ cảm thấy tự ti, mặc cảm, thậm chí là dẫn đến các rối loạn tâm lý. 

3. Tự chẩn đoán tâm lý trẻ: Nguy cơ tiềm ẩn 

Thực trạng nhiều phụ huynh xem một số bài viết trên mạng và tự chẩn đoán tình trạng rối loạn tâm lý của trẻ là một vấn đề đáng lo ngại. Giống như một người bệnh tự ý mua thuốc uống khi chưa có sự chỉ định của bác sĩ, việc tự chẩn đoán rối loạn tâm lý ở trẻ có thể dẫn đến nhiều hậu quả nghiêm trọng. 

Do tâm lý lo lắng, sốt ruột, nhiều phụ huynh khi thấy trẻ có những biểu hiện bất thường như quấy khóc, không chịu ăn, không ngủ,... thì thường tìm kiếm thông tin trên mạng để tìm hiểu. Tuy nhiên, thông tin trên mạng không phải lúc nào cũng chính xác, đầy đủ. Nó có thể chỉ là những ý kiến cá nhân, những lời khuyên thiếu chuyên môn, hoặc thậm chí là những thông tin sai lệch. Điều này dẫn đến việc phụ huynh có thể tự chẩn đoán sai tình trạng của trẻ. 

Có nhiều nguyên nhân dẫn đến thực trạng này. Một nguyên nhân là do phụ huynh thiếu kiến thức về sức khỏe tâm lý của trẻ em. Họ không biết cách nhận biết các dấu hiệu của rối loạn tâm lý ở trẻ, dẫn đến việc bỏ qua những biểu hiện bất thường của trẻ. Một nguyên nhân khác là do phụ huynh e ngại việc đưa trẻ đi khám bác sĩ tâm lý. Họ lo lắng rằng con mình sẽ bị kỳ thị hoặc gắn mác "bệnh". 

Tự chẩn đoán tình trạng rối loạn tâm lý của trẻ có thể dẫn đến nhiều hậu quả nghiêm trọng. Nếu phụ huynh tự chẩn đoán sai, trẻ có thể không được điều trị đúng cách, khiến tình trạng rối loạn tâm lý của trẻ trở nên nghiêm trọng hơn. Ngoài ra, việc tự chẩn đoán rối loạn tâm lý của trẻ cũng có thể ảnh hưởng đến tâm lý của trẻ, khiến trẻ cảm thấy lo lắng, sợ hãi hoặc tự ti. 

Để hạn chế thực trạng này, phụ huynh cần trang bị cho mình những kiến thức cơ bản về sức khỏe tâm lý của trẻ em. Nếu thấy trẻ có những biểu hiện bất thường, hãy đưa trẻ đi sàng lọc tâm lý để được chẩn đoán và điều trị kịp thời. 

4. Tại sao cần tham khảo ý kiến chuyên gia khi trẻ có biểu hiện bất thường? 

Chuyên gia tâm lý như một ngọn hải đăng: Chuyên gia tâm lý là những người được đào tạo bài bản về tâm lý học, có kiến thức và kinh nghiệm chuyên môn trong việc đánh giá và chẩn đoán các vấn đề tâm lý ở trẻ em. Họ có thể giúp phụ huynh xác định chính xác tình trạng của trẻ và đưa ra những lời khuyên phù hợp. 

Chuyên gia tâm lý như một người dẫn đường: Việc phát hiện và điều trị sớm các vấn đề tâm lý ở trẻ là rất quan trọng, giúp trẻ phát triển bình thường và hòa nhập với xã hội. Chuyên gia tâm lý có thể giúp trẻ học cách kiểm soát các hành vi bất thường, phát triển các kỹ năng xã hội và giải quyết các vấn đề tâm lý. 

Chuyên gia tâm lý như một người bạn đồng hành: Việc nuôi dạy một đứa trẻ có vấn đề tâm lý có thể là một thách thức đối với phụ huynh. Chuyên gia tâm lý có thể hỗ trợ phụ huynh về mặt tinh thần và cung cấp cho họ những kỹ năng cần thiết để giúp trẻ. 

Đồng mắc tâm lý như một cơn bão: Đồng mắc tâm lý là tình trạng trẻ mắc cùng lúc hai hoặc nhiều rối loạn tâm lý. Đây là một vấn đề phổ biến ở trẻ em dưới 6 tuổi, với tỷ lệ ước tính khoảng 20-30% ​(World Health Organization, 2016)​. Các rối loạn tâm lý thường gặp ở trẻ em dưới 6 tuổi bao gồm rối loạn tăng động giảm chú ý (ADHD), rối loạn lo âu, rối loạn giấc ngủ và rối loạn hành vi. Khi trẻ mắc đồng mắc tâm lý, các rối loạn này có thể tác động lẫn nhau, khiến tình trạng của trẻ trở nên nghiêm trọng hơn. Ví dụ, trẻ mắc đồng thời rối loạn ADHD và rối loạn lo âu có thể gặp khó khăn trong việc tập trung chú ý, học tập và giao tiếp với người khác. Trẻ mắc đồng thời rối loạn ADHD và rối loạn hành vi có thể có những hành vi gây tổn hại cho bản thân hoặc người khác. 

Sức khỏe tâm lý của trẻ em là một vấn đề quan trọng, cần được quan tâm và chăm sóc đúng cách. Khi trẻ có biểu hiện bất thường, phụ huynh cần đưa trẻ đi khám bác sĩ tâm lý hoặc chuyên gia tâm lý để được đánh giá và tư vấn. Việc tham khảo ý kiến chuyên gia là cách tốt nhất để đảm bảo trẻ được chẩn đoán chính xác và điều trị đúng cách. 

Phụ huynh cần theo dõi sát sao sự phát triển của trẻ, nếu thấy trẻ có những biểu hiện bất thường như quấy khóc, không chịu ăn, không ngủ, hay có những hành vi bất thường như hung hăng, bạo lực, thu mình, lo lắng, sợ hãi,... thì cần đưa trẻ đi khám bác sĩ tâm lý hoặc chuyên gia tâm lý càng sớm càng tốt. 

Dưới đây là một số dấu hiệu bất thường ở trẻ mà phụ huynh nên lưu ý: 

• Thay đổi về hành vi: trẻ có những thay đổi về hành vi, trẻ trở nên hung hăng, bạo lực, thu mình, lo lắng, sợ hãi, v.v 

• Khó khăn trong học tập: trẻ có những biểu hiện như không tập trung chú ý, không ghi nhớ được bài, khó đọc, khó viết, v.v 

• Khó khăn trong giao tiếp: trẻ gặp khó khăn trong giao tiếp với người khác, như không muốn nói chuyện, không thích chơi với bạn bè, ít tương tác mắt kho trò chuyện v.v 

• Khó khăn trong sinh hoạt: trẻ không ngủ được, không ăn được,... 

Việc tham khảo ý kiến chuyên gia khi trẻ có biểu hiện bất thường là rất quan trọng. Điều này giúp đảm bảo trẻ được chẩn đoán chính xác và điều trị đúng cách, giúp trẻ phát triển tốt hơn và hòa nhập với xã hội.